Antoni Stefanowicz

Antoni Stefanowicz (1858 - 1929), członek Rady Szkolnej Krajowej, pedagog, malarz. Urodził się w Toutrach (Kadłubiskach, pow. kocmański) na Bukowinie w rodzinie polskiej obrządku ormiańskiego; był najstarszym synem Kajetana i Emilii ze Stefanowiczów (rodzice byli kuzynami w drugim stopniu). Ukończył gimnazjum w Czerniowcach, a następnie studiował cztery lata w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W tym okresie zrodziło się jego uwielbienie dla sztuki epoki Odrodzenia oraz zamiłowanie do rysunku, który uważał za podwalinę malarstwa. W Wiedniu zdał egzamin na profesora rysunków w szkołach średnich przed komisją egzaminacyjną Min. Oświaty. Następnie objął kolejno posady: zastępcy nauczyciela w I Szkole Realnej we Lwowie, profesora rysunków w gimnazjum w Drohobyczu i w Stanisławowie (1891-2). Nauczanie rysunków starał się "przepoić tchnieniem sztuki", wyszukiwał i szczególnie opiekował się uczniami utalentowanymi. Swą działalnością zwrócił na siebie uwagę Jana Nepomucena Frankego, organizatora średniego szkolnictwa realnego, zawodowego i przemysłowego w Galicji oraz Michała Bobrzyńskiego, wówczas wiceprezydenta galicyjskiej Rady Szkolnej Krajowej (RSK). W 1892 r. został powołany na referenta ds. przedmiotu nauka rysunków do RSK. W ciągu kilku lat skutecznie zreorganizował naukę rysunków w szkołach średnich i dział przemysłu artystycznego w szkołach przemysłowych. Natomiast w kwestiach personalnych stanowczy być nie potrafił, "zmuszony wydawać wyroki w sprawach osobistych, prawie nie mógł zdobyć się na jakiś wyrok potępiający"(J. Teodorowicz). Był autorem dwoch podręczników metodycznych, wydanych nakładem RSK: "Nauka rysunków z wolnej ręki" Lw. 1894, dla nauczycieli szkół ludowych) oraz "Nauka rysunku elementarnego z modelu, podług zasad perspektywy oparta na poglądzie" (Lw. 1898, dla nauczycieli szkół wydziałowych i seminariów nauczycielskich), zaopatrzonych rycinami i tablicami. Od r. 1900 działał w stow. "Młoda Sztuka" we Lwowie, popularyzującego sztukę poprzez odczyty, konkursy i wystawy; w ramach tego programu udzielał lekcji malarstwa irysunków młodym talentom amatorom. W r. 1902 został mianowany krajowym inspektorem szkolnym i członkiem RSK. Oprócz szkół średnich nadzorował także zawodowe szkoły przemysłowe, o których rozwój zabiegał, dbając zwłaszcza o promowanie młodych artystów na ich kierowników i nauczycieli. W zakresie rysunków i przemysłu artystycznego zdobył sobie spory autorytet, opublikował wiele artykułów na ten temat w profesjonalnych czasopismach polskich, niemieckich i francuskich. W r. 1906 wiedeńskie Min. Oświaty awansowało go na stanowisko centralnego inspektora dla kierunku artystycznego w zawodowych szkołach przemysłowych całej Austrii. Był też członkiem Krajowej Komisji Przemysłowej przy galicyjskim Wydziale Krajowym.

Po pierwszej wojnie światowej został naczelnikiem wydziału szkolnictwa zawodowego w kuratorium Lwowskiego Okręgu Szkolnego. W r. 1924 zdecydował się przejść na emeryturę, mimo że był zatrzymywany przez przełożonych, a zwłaszcza przez kuratora Stanisława Sobińskiego. Przez kilka lat poswięcał się jeszcze pracy artystycznej.

Jako malarz Stefanowicz zajmował się studiami pejzażowymi, przede wszystkim jednak pociągało go malarstwo portretowe; namalował kilka autoportretów (1889, 1908 - zbiory Leona Pińskiego, obecnie Lwowska Galeria Obrazów-, 1927 - Lwowska Galeria Obrazów-, oraz portrety znajomych i rodziny; Frankego, Teofila Gerstmana (dyrektora I Szkoły Realnej), Edwina Teodora Płażka (wiceprezydenta RSK, wł rodziny portretowanego), ojca (1885, Lwowska Galeria Obrazów), matki (1911, Lwowska Galeria Obrazów), syna Kajetana (1907, pastel, Lwowska Galeria Obrazów), córki Emilii "Studium portretowe kobiety "(reprod. Tyg.Ilustr.1910 s.11). Niedługo przed śmiercią stworzył ostatnie większe dzieło "Portret pani P." (Anny z Prus-Gawrońskich Polakowej, teściowej córki), za który jury Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu przyznało mu mały złoty medal. Wystawiał m. innymi na Wystawie Jesiennej w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie (październik 1925). Należał do przyjaciół arcybiskupa ormiańskokatolickiego Józefa Teodorowicza, który konsultował z nim rekonstrukcję lwowskiej Katedry Ormiańskiej. Próbował też swych sił w poezji. W sierpniu 1929 leczył się w sanatorium w Zakopanem, zmarł 17 XII t.r. we Lwowie (często mylnie podawany jest r. 1930)

Pośmiertnie, w maju 1932, zorganizowano wystawę prac Stefanowicza (wspólnie z synem Kajetanem) w ramach Wiosennego Salonu artystów lwowskich w Pałacu Sztuki TPSP.

W małżeństwie z Marią z Krzysztofowiczów, miał syna Kajetana i córkę Emilię Polakową (8.I.1885-26.XII.1938), żonę prezesa lwowskiej Izby Skarbowej, działaczkę społeczną, od 1934 r. radną miasta Lwowa.